کردستان قلمرو جغرافیایی بسیار گسترده‌ای شامل مناطق کردنشین ایران، ترکیه، عراق، سوریه ، ارمنستان و آذربایجان است که درگذشته همه این مناطق جزو ایران بودند و اکنون استان کردستان بخش کوچکی از این محدوده جغرافیایی است معمولاً در بحث تاریخ استان کردستان، با توجه اینکه تاریخ گسترده کردستان در یک ریشه و باهم در پیوند است در مورد تاریخ تمام مناطق کردنشین صحبت می‌گردد.
آثار باستانی و محوطه‌های تاریخی متعدد و پراکنده‌ای از دوران قبل از تاریخ تا دوران اسلامی در استان وجود دارد که همه آن‌ها مؤید تاریخ باسابقه استان کردستان هستند، به‌ویژه اینکه پایه‌گذار اولین حکومت قدرتمند و اصیل ایرانی مادها نیاکان کردهای امروزی بودند. اما متأسفانه به دلایل متعدد طبیعی و اجتماعی همانند شرایط اقلیمی و آب و هوایی ریزش‌های سالانه نسبتاً زیاد و رطوبت نسبی بالا و زمستان‌های سرد عاملی در تخریب، فرسایش و آسیب رساندن به آثار و اماکن قدیمی منطقه بوده است. از طرفی دیگر تهاجمات متعدد اقوام باستانی به‌ویژه آشوری‌ها به این سرزمین که در جنگ‌های ویرانگر خود سرزمین‌های مغلوب را تخریب کرده و می‌سوزاندند نیز در تخریب آثار تاریخی سهم زیادی داشته است. بااین‌وجود هنوز برخی آثار قدیمی بجای مانده قابل بازدید در استان، شکوه و عظمت گذشته این منطقه از ایران را مشخص می‌سازد. ازجمله قلعه باستانی قم چقای در شمال غربی بیجار که در ردیف شاهکارهای باارزش تاریخی مربوط به سده 800 تا 900 قبل از میلاد به شمار می‌رود.
همچنین تپه باستانی زیویه، غار کرفتو، نقش برجسته هورامان و سایر آثار دیگر از جاذبه‌های تاریخی و مهم استان محسوب می‌شود.
بخش مهمی از تاریخ و آثار بجای مانده در کردستان مربوط به زمانی است که خاندان پرقدرت و بانفوذ اردلان در دوره صفویه و به هنگام جنگ ایران باعثمانی مرکز حکومت خود را در سال 1046 یعنی حدود 400 سال پیش به شهر سنندج انتقال دادند. در این سال سلیمان خان اردلان مرکز حکومت و قدرت خانواده خود را بعد از چندین نقطه به شهر سنندج منتقل نمود و از آن زمان تا حدود به قدرت رسیدن ناصرالدین‌شاه قاجار این خانواده در محدوده استان حکومت می‌کردند و بدین خاطر بسیاری آثار تاریخی به‌جای مانده در کردستان به‌ویژه شهر سنندج مربوط به دوره حکومت اردلان‌ها است. اردلان‌ها با شاهان صفوی، زندیه و قاجاریه ارتباط خوبی داشتند و برخی از حکام آن‌ها فعالیت‌های عمرانی خوبی انجام داده و آثار زیادی چون پل، عمارت، حمام، قلعه و … در استان بجای گذاشته که امروزه بر اعتبار تاریخی استان افزوده‌اند و در این میان می‌توان امان اله خان اردلان را سرآمد این سلسله نام برد.
